İÇE DÖNÜK VE DIŞA DÖNÜK DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR ARASINDAKİ İLİŞKİDE İNOVASYONUN ARACI ROLÜ: KAVRAMSAL MODEL ÖNERİSİ

Özet

Uluslararası işletmeciliğin babası olarak adlandırılan Dunning’in yatırım geliştirme yolunda, içe dönük doğrudan yabancı yatırımların kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılaya göre dışa dönük doğrudan yabancı yatırımları arttırdığı ifade edilmektedir. Uluslararası yaygınlığı nedeniyle yatırım geliştirme yolu, ülkelerin yatırım ajanslarının içe dönük doğrudan yabancı yatırımları önceliklendirerek teşvik etmesine neden olmaktadır. Yabancı doğrudan yatırımların motivasyonları olan pazar arayışı, verimlilik arayışı, stratejik varlık arayışı ve doğal kaynak arayışı göz önüne alındığında şirketlerin önceliklerin ev sahibi ülkeleri zenginleştirmek yerine şirketlerini zenginleştirerek ana ülkenin değer kazanmasını sağladıkları görülmüştür. Doğrudan yabancı yatırımlar, hem şirket sahiplerine hem de ana ülkeye değer katan stratejik araçlardır. Bu sebepten içe dönük doğrudan yabancı yatırımları, ev sahibi ülkenin pazarını, insan kaynaklarını, stratejik varlıklarını veya doğal kaynaklarını tüketen yatırım olmaktan çıkartıp yatırım yaptığı ülkenin inovasyonuna katkı sağladığı sürece değerli olduğu ifade edilmektedir. İnovasyonun, en değerli katkısı ise gelişmiş ülkelerde olduğu gibi dışa dönük doğrudan yabancı yatırımları arttırması olarak öngörülmektedir. İçe dönük doğrudan yabancı yatırımlar ve dışa dönük doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişkinin, bir neden değil sonuç olan kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla yerine inovasyon aracılığında açıklanması planlanmaktadır. Çalışmamızda, 6 kıta 61 ülkeden edinilen ikincil veriler incelenmiştir. İçe dönük doğrudan yabancı yatırımlar stoku ve dışa dönük doğrudan yabancı yatırımlar stok verileri, OECD’den edinilirken inovasyon verileri ise Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nden temin edilmiştir. Çalışma, sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen ülkelerdeki politika yapıcıların, inovasyonu geliştirerek doğrudan yabancı yatırımların faydalarını en üst düzeye çıkarabileceğini öne sürmektedir.