TÜKETİCİLERİN PLANSIZ SATIN ALMA NİYETLERİNİN DAVRANIŞSAL EKONOMİ PERSPEKTİFİNDEN İNCELENMESİNE DAİR BİR SAHA ARAŞTIRMASI

Özet

Klasik ekonomi insanların davranış, karar ve tercihlerinde rasyonel olduğunu savunurken insanların duygusal yanını görmezden gelmiştir. Bu noktada davranışsal ekonomi biliminin ortaya çıkmasını sağlayan en önemli nedenlerden bir tanesi klasik ekonomi modellerinin bireylerin tutum, karar ve tercihlerinde oluşan bilişsel hata ve yanılgıları ifade eden bilişsel önyargı ve heuristik yaklaşımları bilimsel çalışmalarda göz ardı etmesi olmuştur. İnsanların tutum, karar ve tercihlerindeki boşluğu dolduran davranışsal ekonomi biliminin temelleri ise Kahneman ve Tversky tarafından atılmıştır. Aslında davranışsal ekonomi bilimi ile “homoeconomicus”tan “homosapiens”e doğru bir evrilme söz konusu olmuştur. Diğer bir ifade ile rasyonaliteden irrasyonaliteye doğru bir yönelim olduğu ifade edilebilir. Bu yönelim zamanla araştırmacılar tarafından odak noktası haline gelmiştir. Tüketici davranışlarıyla da ortak paydada birleşen irrasyonalite, bu çalışmada tüketici kararlarında etkili olan bir diğer kavram olan “plansız satın alma niyeti” yle birlikte incelenmiştir. Çalışmanın amacı, plansız satın alma niyetinin ve online satın alma tetikleyicilerinin davranışsal ekonomi yaklaşımları kapsamında incelenmesidir. Çalışmada davranışsal ekonomi yaklaşımlarından eklemeli/çıkarmalı seçenek çerçevelemesi ve zihinsel muhasebe yaklaşımları kullanılmıştır. Tüketicilerin karar ve davranışlarını analiz etmede davranışsal ekonomi yöntemlerinden varsayımsal seçim yöntemi kullanılmıştır. Senaryo soruları hayali olarak kurgulanmamış olup, Covid-19 pandemisi temel alınarak gerçek olaylar perspektifinde hazırlanmıştır. Çalışmanın kavramsal modeli kapsamında geliştirilen çalışma soruları sonucunda anlamlı ilişkiler saptanmıştır.